WSTĘP
Chirurgia to „jeden z najstarszych działów medycyny, w którym podstawowym sposobem leczenia jest zabieg operacyjny, też postępowanie za pomocą nie uzbrojonych rąk, np. nastawianie złamanej lub zwichniętej kończyny”. Nie jest to doskonała definicja, budzić może wiele zastrzeżeń, jest jednak sformułowaniem niezbędnym dla celów formalnych.
Pełne zrozumienie chirurgii, szczególnie jej miejsca w „sztuce leczenia”, wymaga mocnego osadzenia w szeroko pojętej historii. Ponieważ obszerny traktat nie mieści się w ramach tego opracowania, a suchy wywód sprowadzony do dat i faktów nie oddaje istotnej warstwy filozoficznej, mowa będzie tylko o chirurgii dzisiejszej, tej, której osiągnięcia zaskakują nawet uznanych profesjonalistów. To zresztą jedna z charakteryzujących ją od dawna cech. Drugą cechą chirurgii, bliższą dnia dzisiejszego, jest coraz dalej idące zróżnicowanie, określane zwykle jako wąska specjalizacja. Ta druga cecha sprawia, że czytelnik zetknie się z problemami leczenia chirurgicznego także w innych działach tej encyklopedii.
Dynamiczny rozwój chirurgii, tak spektakularny na przestrzeni ostatnich lat, stał się możliwy dzięki wielkiemu postępowi nauki, stanowi wszakże zarazem istotny dowód jej niedoskonałości. Brzmi to na pozór paradoksalnie, jeżeli nie uświadomimy sobie, że leczenie chirurgiczne uwalnia od dolegliwości, ratuje życie, ale usuwa jedynie skutki choroby a nie jej przyczyny. Taka też jest rola chirurgii we współczesnej medycynie. Chirurgia w odczuciu człowieka chorego zawsze budziła strach, ale dawała też iskrę nadziei. Dzisiaj stwarza znacznie więcej nadziei niż lęku. Nie eliminuje go jednak całkowicie. Nie zagłębiając się w psychologicznie umotywowane aspekty tego zagadnienia należy podkreślić, że ma ono istotne znaczenie. Warunkiem skuteczności leczenia chirurgicznego jest bowiem przeprowadzenie go w określonym etapie procesu chorobowego.